دیابت، حدود ۴۲۲ میلیون نفر در سراسر جهان را به خود درگیر کرده است. این آماری است که از سوی سازمان بهداشت جهانی اعلام شده است. همچنین براساس اطلاعات این سازمان، سالانه ۱.۵ میلیون نفر به دلیل ابتلا به قند خون بالا جان خود را از دست می‌دهند. آمار ابتلا به این بیماری به طور شگفت‌انگیزی در حال افزایش است. بهترین راه‌حل برای پیشگیری از آن، بالا بردن سطح اطلاعات است.
روز 24 آبان در تقویم ایران به نام روز آگاهی از دیابت نامگذاری شده است. بهتر است دقایقی را به مطالعه و آگاهی در مورد این بیماری اختصاص دهیم. در این مقاله از مجله‌ی پارس تاپ 10 با هم به بررسی انواع دیابت، علل، علائم و روش‌های مدیریت این بیماری فراگیر می‌پردازیم.
دیابت چیست؟
دیابت یا همان مرض قند یکی از رایج‌ترین بیماری‌های متابولیک است که بر توانایی بدن در تولید یا استفاده از انسولین تأثیر می‌گذارد. این هورمون توسط غده پانکراس یا همان لوزالمعده ترشح می‌شود. وظیفه‌ی اصلی آن، این است که گلوکز را به سمت سلول‌های بدن هدایت کند.
زمانی که انسولین در انجام وظیفه‌ی خود ناتوان است، گلوکز به جای ورود به سلول، در خون انباشته می‌شود و به این ترتیب سطح آن در بدن بالا می‌رود؛ دقیقا همینجاست که می‌گوییم دیابت گرفتم. این بیماری می‌تواند به عوارض جدی مانند مشکلات قلبی، مشکلات بینایی، و آسیب به کلیه‌ها منجر شود.
انواع دیابت
معمولا دیابت به طور کلی به 3 نوع اصلی تقسیم می‌شود. دیابت نوع اول، دیابت نوع دوم و دیابت بارداری. البته پیش دیابت و دیابت بی مزه را که نوعی بیماری مادرزادی است و به دلیل اختلال در غدد درون‌ریز ایجاد می‌شود را نیز می‌توان از انواع دیابت به شمار آورد.
1. دیابت نوع 1: این نوع دیابت معمولاً در دوران کودکی یا نوجوانی رخ می‌دهد. به همین دلیل به آن دیابت نوجوانان یا دیابت وابسته به انسولین نیز شناخته می‌شود. دیابت نوع یک، نوعی اختلال خودایمنی شناخته می‌شود. در این وضعیت سیستم ایمنی بدن به سلول‌های تولیدکننده‌ی انسولین در لوزالمعده حمله می‌کند و توانایی بدن در تولید انسولین را از بین می‌برد. در نتیجه هورمونی به نام انسولین در بدن وجود ندارد که بخواهد قند را به سمت سلول‌های بدن هدایت کند و نیاز به تزریق انسولین به بدن وجود دارد.
2. دیابت نوع 2: در این نوع دیابت، بدن به انسولین در بدن وجود دارد اما به‌طور مؤثر پاسخ نمی‌دهد و در نهایت ممکن است تولید انسولین هم کاهش یابد.
دیابت نوع دوم، شایع‌ترین نوع دیابت است و معمولاً در بزرگسالان رخ می‌دهد. البته شیوع آن در بین کودکان و نوجوانان نیز در حال افزایش است. زیرا این بیماری به طور مستقیم با سبک زندگی و رژیم غذایی در ارتباط است. دیابت نوع2 معمولا افرادی را که رابطه خوبی با ورزش ندارند، شیرینی و نوشیدنی‌های صنعتی پای ثابت سفره غذایی آنهاست، اضافه وزن دارند، چاق هستند و سیگار می‌کشند را درگیر خود می‌کند.
بی‌تحرکی و دریافت کالری بیش از حد دو فاکتور اصلی
برای ابتلای کودکان به این دیابت نوع دوم است.
3. دیابت بارداری: این نوع دیابت در دوران بارداری و معمولا در ماه‌های آخر آن رخ می‌دهد و معمولاً بعد از زایمان از بین می‌رود، اما ممکن است احتمال بروز دیابت نوع 2 در آینده را افزایش دهد. تغییرات هورمونی و افزایش وزن در دوران بارداری می‌تواند به بروز این نوع دیابت منجر شود.
علائم دیابت
ممکن است با خواندن مطالب بالا نگران شده و بخواهید بدانید علائم این بیماری شایع چیست؟! شایع‌ترین علائم دیابت شامل موارد زیر است:
– تشنگی بیش از حد و گرسنگی مداوم
– افزایش ادرار
– خستگی و ضعف
-کاهش وزن بی‌دلیل
– کُند شدن بهبود زخم‌ها
– تاری دید
بنابراین در صورت بروز این علائم بهتر است به پزشک مراجعه نمایید و یا یک تست ساده‌ی قندخون بدهید.
علائم قندخون بالا
قند خون بالا می‌تواند باعث بروز کتواسیدوز یا اغمای دیابتی شود. این مشکل که یک فوریت اورژانسی است می‌تواند با نشانه‌های زیر همراه باشد:
- تنفس سریع
- خشکی پوست و دهان
- چهره‌ی سرخ
- بوی دهان میوه‌مانند
- حالت تهوع
- استفراغ یا درد معده
با مشاهده‌ی علائم بالا لازم است با پزشک فوق تخصص غدد مشورت داشته باشید.
علائم دیابت در زنان
بسیاری از علائم دیابت بین زنان و مردان مشترک است. با این حال دیابت در زنان می‌تواند منجر به عفونت واژینال ، عفونت دهانی، برفک واژن، عفونت‌های مجاری ادراری، اختلال در عملکرد جنسی زنانه و همچنین بیماری شایع سندرم تخمدان پلی کیستیک شود.
علائم دیابت در مردان
دیابت در مردان علاوه بر علائم عمومی می‌تواند منجر به اختلال نعوظ (ED)، آسیب به سیستم عصبی خودمختار (ANS)، برگشت انزال و مشکلات اورولوژیکی نیز بشود.
مدیریت دیابت
مدیریت دیابت، بسته به نوع آن، می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
1. دیابت نوع 1: مصرف انسولین به‌طور منظم و نظارت بر سطح گلوکز خون مهم است. همچنین، رژیم غذایی متعادل و فعالیت بدنی منظم بسیار مؤثر است.
2. دیابت نوع 2: در این موارد، تغییر سبک زندگی مانند ایجاد یک رژیم غذایی سالم، افزایش فعالیت بدنی و کاهش وزن می‌تواند به کنترل قند خون کمک کند. در برخی موارد و با تشخیص پزشک، استفاده از داروها یا انسولین نیز نیاز است.
3. دیابت بارداری: معمولا در دیابت بارداری، کنترل قند خون از طریق رژیم غذایی مناسب و فعالیت بدنی انجام می‌شود اما در برخی موارد، انسولین نیز ممکن است تجویز شود.
به کلیه افرادی که شاخص توده بدنی آن‌ها بیشتر از ۲۵ است، توصیه می‌شود آزمایش قند خون را انجام دهند. همچنین اگر بالای ۴۵ سال سن دارید، حتما برای آزمایش قند خون اقدام کنید. اگر مشکلی در آزمایش وجود نداشت، می‌توانید هر 3 سال یکبار تست‌های غربالگری را انجام دهید. اگر جزء آن دسته از اشخاصی هستید که پیش دیابت برای شما تشخیص داده شده است، لازم است هر سال برای انجام آزمایش خون اقدام نمایید.
ورزش‌های مفید برای دیابت
برای افرادی که دچار این بیماری شایع هستند، ورزش کردن و به طور کلی داشتن فعالیت بدنی بسیار مفید است. اما ورزش‌های زیر توسط متخصصان توصیه شده است:
- ورزش صبحگاهی
- شنا
- پیاده‌روی و دویدن
- تمرینات کششی
- بدنسازی
- یوگا
میوه‌های مضر برای دیابت
میوه‌ها حاوی قند طبیعی (فروکتوز) هستند و می‌توانند قند خون را بالا ببرند، اما نوع و مقدار آن مهم است. میوه‌هایی با شاخص گلیسمی پایین‌تر، به آرامی قند خون را افزایش می‌دهند و برای افراد دیابتی گزینه‌های بهتری محسوب می‌شوند. از طرفی، میوه‌های شیرین‌تر و با شاخص گلیسمی بالاتر، مانند انگور و انبه، ممکن است باعث افزایش سریع‌تری در قند خون شوند. بنابراین، کنترل نوع و مقدار مصرف میوه برای مدیریت بهتر قند خون اهمیت دارد. این دسته از میوه‌ها عبارتند از:
- موز به ویژه موزهای رسیده می‌توانند باعث افزایش سریع قند خون شوند.
- انگور حاوی قند طبیعی بالا است و می‌تواند قند خون را به سرعت افزایش دهد.
- خرما قند بسیار بالایی دارد و مصرف زیاد آن می‌تواند قند خون را افزایش دهد.
- آناناس
- انار
- میوه‌های خشک مانند کشمش و زردآلو خشک که دارای غلظت قند بالایی هستند.
میوه‌های مفید برای دیابت
برخی آب‌میوه‌ها برای افراد مبتلا به این بیماری گزینه‌های بهتری هستند. این آب‌میوه‌ها معمولا قند کمتری دارند و به آرامی قند خون را افزایش می‌دهند:
- آب لیمو دارای کمترین قند است که باعث بهبود هضم و کنترل قند خون می‌شود.
- آب گریپ‌فروت
- آب سیب رقیق‌شده
- آب هندوانه با اینکه حاوی قند است، به دلیل محتوای آب بالا و فیبر می‌تواند گزینه مناسبی باشد.
- آب توت
بهتر است آب‌میوه‌ها را به‌صورت تازه و بدون قند اضافه مصرف کنید.
دکتر دیابت
پزشکان زیر در درمان و کنترل قند خون بالا می‌توانند به شما کمک کنند.
- پزشک عمومی
- متخصص غدد
- پزشک متخصص کلیه (پزشک متخصص بیماری‌های کلیوی)
- متخصص تغذیه و رژیم غذایی
- مربی بدنی یا فیزیولوژیست ورزش
- دکتر فوق متخصص چشم
جمع‌بندی
دیابت یک بیماری جدی و شایع متابولیک است که نیاز به مدیریت دقیق و مستمر دارد. آگاهی از علل، علائم و روش‌های درمان می‌تواند به افراد مختلف کمک کند تا درگیر این بیماری نشودند و به مبتلایان نیز کمک کند تا دیابت را کنترل کنند و زندگی سالم‌تری داشته باشند. همچنین، پیگیری مداوم در تشخیص و درمان این بیماری مهم است تا از بروز عوارض جدی آن جلوگیری شود.
