همه‌ی ما انسان‌ها دوست داریم، صفات خوبی را در خودمان ایجاد کنیم و عادت‌های بدمان را کنار بگذاریم. برای برخی از انسان‌ها رسیدن به صفات خوب تنها در درحد یک آرزو باقی می‌ماند. اما برخی از افراد به صورت پی در پی به اهداف خود می‌رسد و صفات ناپسند را از خود دور می‌کنند.
به راستی راز رسیدن به عادات خوب چیست؟! چرا برخی از افراد موفق اند و برخی دیگر تنها دوست دارند که موفق باشند؟! در این مقاله از مجله‌ی پارس تاپ10 قصد داریم به معرفی 10 گام برای ایجاد عادت خوب و دوری از عادات بد بپردازیم. پس با ما تا انتهای مطلب همراه باشید.
چرا تغییرعادت مهم است؟
همه‌ی ما رسیدن به اهداف و موفقیت را دوست داریم. قطعا موفقیت یک شبه به دست نمی‌آید بلکه خود مراحلی دارد. برای رسیدن به قله‌ی موفقیت، باید مسیر و نقشه‌ی راه مشخص شود. معمولا برای موفقیت باید تغییراتی مثبت در عادات و رفتار روزمره‌ی ما نیز حاصل شود. بنابراین تغییر عادت مهم است و می‌تواند بخشی از رسیدن به موفقیت در زندگی محسوب می‌شود.
گاهی نیز خدای ناکرده، انسان به رفتاری عادت دارد که مصداق نافرمانی خداوند است. درصورت بسیار مهم است که انسان هر چه زودتر عادت به گناه را ترک نماید. زیرا گناه، همچون رفتن از بیراهه است که انسان را از مسیر اصلی دور می‌کند. پس هر چه سریع‌تر تصمیم به بازگشت به مسیر اصلی را بگیریم، کار راحت‌تر است و هر چه در بیراهه بیشتر پیش برویم از مسیر اصلی دورتر می‌شویم و بازگشت دشوارتر خواهد بود.
امام علی(ع) نیز می‌فرمایند: عادت‌ها را تغییر دهید تا طاعات بر شما آسان شود.
چگونه یک رفتار خوب را تبدیل به عادت کنیم؟
برای ایجاد عادت خوب، در ابتدا باید تصمیم جدی به تغییرعادت بگیریم. نه اینکه آن عادت را صرفا دوست داشته باشیم! این تصمیم باید کاملا شفاف و با جزئیات باشد. بعد از حرکت به سمت هدف، این رفتار جدید در ما درنهادینه و تبدیل به ملکه می‌گردد. در نهایت انجام رفتار نهادینه یا ملکه دیگر برای ما به سختی روزهای ابتدایی نیست و به بخشی از عادت روزانه‌ی ما تبدیل می‌شود.
10 گام برای ایجاد عادت خوب در زندگی | چگونه عادات خوب را در خودمان ایجاد کنیم؟!
1– شروع از سطح آسان و مقدار کم
برای رسیدن به یک موفقیت بزرگ، بهتر است ابتدا اهداف کوچک و قابل رسیدنی را تعریف کنیم. سپس زمانی که این هدف‌‌های کوچک تبدیل به عادت خوب شدند، هدفی جدید را شروع نماییم. برای مثال شما تصمیم گرفته اید که ورزش را جزئی از عادات روزمره خود قراردهید. اگر در روز نخست با شدت زیاد و به مقدار طولانی ورزش کنید، عضلات بدن شما به اصطلاح می‌بندد و حتی ممکن است شما را چند روزی از کار و زندگی معمولی نیز بیاندازد. اما اگر ورزش را از مقدار کم شروع کنید، بدن شما کم کم عادت می‌کند و شما می‌توانید آرام آرام درجه سختی را افزایش دهید.
2– رعایت اصل پیوستگی
یک رفتار برای اینکه تبدیل به عادت شود؛ باید استمرار داشته باشد. برایان تریسی؛ نویسنده‌‌ی معروف کانادایی نیز می گوید برای تغییر عادت نباید استثنا قایل شد و در هر شرایطی آن رفتار جدید را باید انجام داد. برای مثال فرض کنید شما تصمیم گرفته اید، رژیم غذایی خاصی را رعایت نمایید. اگر به بهانه‌ی سفر، مهمانی یا عروسی، امتحانات دانشگاه ومدرسه، کار و غیره رژیم غذایی خود را رعایت نکنید در این صورت قطعا در تصمیم خود موفق عمل نکرده‌اید.
بنابراین استمرار داشتن مهم است. البته گاهی ممکن است شرایط طوری تغییر کند که امکان انجام آن رفتار با کیفیت مطلوب امکان‌پذیر نباشد. اما به هر حال باید اصل استمرار باید رعایت شود گرچه کیفیت پایین بیاید.
مثلا شما تصمیم گرفته اید تا مطالعه یک صفحه کتاب را به صورت عادت روزانه در خود دربیاورید. اما یک روز به علت بیماری خود یا یکی از عزیزانتان نتوانسته اید این کار را انجام دهید. حالا قبل از خواب به یاد آورده اید که مطالعه روزانه را انجام نداده اید. شما در این شرایط نیز نباید تسلیم شوید. شاید بگویید شرایط جسمی وخستگی اجاره‌ی مطالعه به ما نمی دهد. خوب شما در این مورد اضطراری می توانید کمیت مطالعه را کاهش دهید. مثلا به جای یک صفحه، یک بند یا حتی یک خط از کتاب را بخوانید! این نکته شابد در ابتدا کمی خنده دار به نظر بیاید. اما همین یک خط خوانش کتاب باعث می‌شود شما در ایجاد عادت خوب مطالعه شکست نخورید و استمرار خود را حفظ نمایید.
اما اگر همان یک خط را مطالعه نکنید احتمال آن‌که فردا نیز مطالعه را انجام ندهید و در هدف خود شکست بخورید زیاد می‌شود. بنابراین رعایت اصل استمرار در ایجاد عادت خوب مهم و حیاتی است.
رهرو آن نیست که گه تند و گهی خسته رود
رهرو آن است که آهسته و پیوسته رود
3– ایجاد تصویر ذهنی مثبت
خداوند در سوره مبارکه محمد آیه۷ می‌فرماید: یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنوا إِن تَنصُرُوا اللَّهَ یَنصُرکُم وَیُثَبِّت أَقدامَکُم.
ای کسانی که ایمان آورده‌اید؛ اگر (آیین) خدا را یاری کنید، خداوند شما را یاری می‌کند و گام‌هایتان را استوار می‌دارد.
از این آیه می‌توان این‌طور استنباط کرد:
نباید به امید تغییر و عادت خوب نشست و تنها دعا کرد. بلکه باید تصمیم بگیریم، حرکت کنیم و در این صورت نیز خدا قطعا کمک‌مان خواهد کرد.
گاهی راه جدیدی را شروع می‌کنیم و پس از مدتی با یک استاد یا دوست خوبی آشنا می‌شویم. یا کتاب، ویدئو و پادکست خوبی را به صورت اتفاقی مشاهده می‌کنیم که به ما در این راه کمک زیادی می کند. آیا نمی‌توان این موارد را رزق و امداد الهی دانست؟!
به یاد داشته باشیم که وظیفه‌ی شیطان ناامیدی و یاس است. اما انسان با توکل و امید به خداوند مهربان و داشتن تصویر ذهنی مثبت به آینده می تواند سختی ها را پشت سر گذاشته و قله پیروزی را فتح نماید.
4– داشتن استاد
انتخاب یک استاد خوب، که دارای تجربه‌ی کافی و مسلط به مسیر باشد، مهم است. استاد خوب، راه بلد است. او دست شاگرد را می‌گیرد و از کوتاه‌ترین مسیر به مقصد نهایی می‌رساند. اما اگر استاد تجربه‌ی کافی نداشته باشد عمر و سرمایه‌ی فرد را هدر می دهد.
5– داشتن الگو
انتخاب یک الگوی مناسب، در مسیر رسیدن به هدف به ما انگیزه می‌دهد. انتخاب الگوی موفق، در واقع یک نقشه‌ی تضمینی برای موفقیت است که باعث می‌شود راه را گم نکنیم و درست به مقصد برسیم. مهم است الگوی خود را درست انتخاب کنیم.
در تفکر غربی افرادی چون مارک زاکربرگ (موسس شرکت متا و شبکه‌های اجتماعی فیسبوک، واتساپ و اینستاگرام)، ری کراک (موسس رستوران‌های زنجیره‌ای مک دونالد)، بیل گیس (موسس شرکت ماکروسافت)، ایلان ماسک (موسس شرکت اسپس ایکس و تسلا) را به عنوان افراد موفق می‌کنند.
این افراد گرچه از نظر مالی توانسته اند، ثروت عظیمی را جمع‌آوری نمایند و کار خود را گسترش دهند؛ اما قطعا الگوی مناسبی برای همه‌ی زمینه ها نیستند. ضمن اینکه مسیر آن‌ها برای ثروتمند شدن گاهی اوقات نیز چندان اخلاقی نبوده است. زیرا آن‌ها صرفا رسیدن به پول و شهرت را هدف غایی خود در نظر گرفته‌اند؛ که این مساله با آموزه های الهی در تضاد است. بنابراین مهم است که الگو و اسوه‌ی خود را به درستی انتخاب کنیم.
6– انتخاب دوست و همنشین خوب
اگر فردی می‌خواهد عادت ترک سیگار را در خود ایجاد نماید؛ در صورت نشست و برخواست با افراد سیگاری احتمال موفقیت پایینی دارد. اما اگر دایره ی دوستی خود را تغییر دهد و با افرادی که به سلامتی خود اهمیت می‌دهند و یا اهل ورزش هستند معاشرت داشته باشد، احتمال موفقیت بالاتری دارد. به نوعی می‌توان گفت دوستان همراه، خود کمک کننده، انگیزه بخش و محرک در رسیدن به اهداف هستند.
خانواده نیز می‌تواند نقش مهمی در رسیدن به اهداف داشته باشد. بهتر است خانواده‌ی درجه1 را از این تصمیم خود آگاه نماییم. گاهی ممکن است برخی از افراد خانواده نیز با ما همراه شوند و در غیر این صورت نیز قطعا از تغییر مثبت شما خرسند شده و شما را یاری می‌نمایند.
در مسیر تحصیل نیز داشتن یک دوست خوب که انسان را به یادگیری تشویق کند یا در موضوعات علمی با وی مباحثه نماید، سرعت پیشرفت را دوچندان می‌نماید. در حوزه های علمیه معمولا رسم خوبی وجود دارد که در دانشگاه ها و محیط های آکادمیک کمتر به آن پرداخته می شود و آن رسم خوب مباحثه است. مباحثه باعث می شود تسلط فرد بر موضوعات مختلف علمی افزایش یابد. در مباحثه نکات قبلی یا فراموش شده مرور شود و گاهی نکات جدیدی نیز به آموخته های ما افزوده می شود.
7– داشتن هدف
گاهی با خودمان می‌گوییم چقدر خوب می‌شد اگر فلان مدرک تحصیلی را داشتم! یا فلان زبان خارجی را بلد بودم. یا چیزهایی از این قبیل. وقتی برای رسیدن به این موارد تلاشی نکنیم، این‌ها فقط آرزو هستند نه هدف. هدف چیزی است که برای رسیدن به آن فکر و برنامه ریزی کرده ایم و تمام تلاش مان را برای رسیدن به آن می‌کنیم.
هدف، ایده‌ای از آینده یا نتیجه‌ای مطلوب است که شخص یا گروهی از مردم تصور و برای رسیدن به آن برنامه‌ریزی می‌کنند و متعهّد می‌شوند آن را به دست آورند.
معمولا وقتی فعالیتی را به عنوان هدف در نظر می‌گیریم؛ برای رسیدن به آن باید عادات خوبی در خود ایجاد نماییم. مثلا اگر هدف ما یادگیری زبان انگلیسی است؛ باید عادت کنیم تا این زبان را به صورت دیداری و شنیداری نیز وارد زندگی روزمره خود کنیم. این عادت گرچه بسیار خوب است اما کمی گنگ و مبهم است و البته بسیار بزرگ!
برای رسیدن به این عادت خوب، باید آن را به عادات کوچک تری تقسیم و برای رسیدن به آن ها برنامه ریزی کنیم. مثلا تصمیم بگیریم از امروز 5 لغت جدید یادبگیریم. یا یک صفحه کتاب داستان زبان انگلیسی مطالعه کنیم. یا یک ویدئوی کوتاه آموزشی ببینیم. یا مواردی از این دست.
8- برنامه ریزی
یکی از کارهای مناسب برای ایجاد عادت خوب، برنامه ریزی و استفاده از جدول پیشرفت کار یا برنامه‌های یادآور است. با استفاده از این موارد ضمن آن‌که آمار دقیقی از پیشرفت خود را مشاهده می‌کنیم، باعث می‌شود انگیزه و انرژی مضاعفی نیز برای ادامه راه بگیریم. البته باید به یاد داشته باشیم که اگر از جدول استفاده می‌کنیم حتما به صورت فیزیکی و جایی جلوی چشمان باشد. بهتر است از فایل ورد یا اکسل برای این منظور استفاده نکنیم. چون ممکن است به مرور سرزدن به آن را فراموش کنیم. در مورد اپلیکیشن‌ها نیز باید به همین گونه آیکون برنامه را به صفحه‌ی اول گوشی یا دسکتاپ انتقال دهیم و نوتیفیکیشن آن را فعال نماییم.
بهتر است برای تکمیل جدول نیز زمان مشخصی را قرار دهیم. مثلا شب‌ها قبل از خواب زمان مناسبی برای این کار است. این مساله با باورهای دینی‌ما نیز همخوانی دارد. محاسبه‌ی نفس یکی از کارهایی است که بزرگان ما به ما سفارش کرده‌اند تا هر شب قبل از خواب داشته باشیم. به کارهای نیک و بد روزمان فکر کنیم و تلاش کنیم کارهای نیک را افزایش و کارهای بد را از خودمان دور کنیم.
9– جایزه دادن
این کار نیز یکی از مواردی است که انگیزه و انرژی ما را در ایجاد عادت خوب افزایش می دهد. شما می توانید با خودتان شرط کنید که تنها در صورت رسیدن به نتیجه مطلوب، جایزه را تهیه می کنید. جایزه نباید خیلی پیش پا افتاده یا ساده باشد. البته خیلی گران هم نباشد؛ اما به گونه ای باشد که رغبت و انگیزه حرکت را در ما ایجاد نماید. در این صورت برای رسیدن به جایزه تمام تلاش‌تان خواهید کرد.
10– تنبیه کردن
این مورد نیز برای ایجاد عادت خوب لازم است. البته در صورتی که مواردی بالا انگیزه کافی برای حرکت را ایجاد نکنند! منظور از تنبیه کردن نیز کتک زدن نیست!!! بلکه محروم کردن خود از برخی لذت‌ها مانند غذای دلخواه، نرفتن به گردش یا مهمانی، ندیدن فیلم محبوب و غیره است. هدف این کار نیز حرکت و پیشرفت در مسیر است.
در سیر و سلوک معنوی نیز از این مورد با عنوان معاقبه یاد می شود. معاقبه، پنجمین مرحله سیر و سلوک معنوی و پاکسازی نفس از گناه و خطا است. معاقبه، به معنای عِقاب و عقوبت کردن است. طبق تعریف علمای اخلاق معاقبه زمانی اتفاق می افتد؛ که نفس گناهی را مرتکب شده است. در این صورت باید بر این ارتکاب، عقاب و سرزنش شود تا باعث بازدارندگی از انجام مجدد و ادامه ی آن گناه یا خطا شود.
مثل زمانی که کسی از زیردستان یا کارمندان مرتکب اشتباهی شوند، که در این‌صورت توسط سرپرست یا مدیر مورد عتاب قرار می گیرند. معاقبه، زمانی اثر مثبت دارد که انسان بعد از مراقبه و محاسبه و زمانی که دچار خطا و اشتباه شد، مجازات‌های مناسب را انتخاب و آن را اعمال کند.
این مورد برای تغییر عادات نامناسب نظیر گناهانی که نفس ما سالیان طولانی به آن عادت کرده است نیز موثر است.
جمع بندی
در این مطلب، 10 گام برای ایجاد عادت خوب و تغییر عادات نامناسب معرفی کردیم. گفتیم که آهسته و پیوسته رفتن از یک شروع طوفانی و سپس کنار گذاشتن برای همیشه خیلی بهتر است. داشتن استاد، الگو، هدف و دوست و همنشین خوب نیز یاری دهنده ی ما در مسیر پیشرفت مان می توانند باشد. همچنین ایجاد تصویر ذهنی مثبت، برنامه ریزی و محاسبه و در نظر گرفتن پاداش و تنبیه نیز برای ایجاد عادت خوب و تغییر عادت نامناسب می تواند بسیار موثر باشد.
در نهایت از اینکه تا انتهای این مطلب ما را همراهی نمودید بسیار سپاسگزارم.
با آرزوی پیشرفت روز افزون برای شما مخاطب خوب مجله Parstop10، از شما تقاضا می کنیم سوالات و نظرات خود را در قسمت پایین مطرح نمایید.
