10 نوع برنج از باسماتی تا سیاه: راهنمای جامع انتخاب و پخت
برنج یکی از اصلی‌ترین مواد غذایی در جهان است که در انواع مختلفی کشت می‌شود. هر نوع برنج ویژگی‌های منحصر به فردی در طعم، بافت، عطر و روش پخت دارد. در این مقاله به معرفی 10 نوع برنج محبوب و بهترین روش‌های استفاده از آنها می‌پردازیم.
برنج
برنج با ترکیب ارزش غذایی، کشت آسان، قیمت مناسب و انعطاف‌پذیری به یک راهکار هوشمندانه طبیعت برای تغذیه جمعیت رو به رشد جهان تبدیل شده است. این دانه کوچک نه فقط یک غذا، بلکه بخشی از تمدن بشری است که همچنان در حال گسترش است.
هر ثانیه در جهان حدود 5 تن برنج مصرف می‌شود! این یعنی در مدت خواندن این مقاله، حدود 1500 تن برنج خورده شده است.
انواع برنج
1. برنج باسماتی (Basmati Rice)
برنج باسماتی، ملقب به “ملکه برنج‌ها”، یک برنج دانه‌بلند معطر است که به دلیل طعم منحصر به فرد و عطر خوش شهرت جهانی دارد. این برنج اصالتاً متعلق به کوهپایه‌های هیمالیا در هند و پاکستان است. انواع برنج باسماتی عبارتند از سفید (پرمصرف‌ترین نوع)، قهوه‌ای (سبوس‌دار، سالم‌تر)، کهنه (Aged Basmati – عطر قوی‌تر)، هندی اصل (Punjabi Basmati) و پاکستانی (PK 385 معروف).
منشاء: هند و پاکستان
آیا می‌دانستید؟
برخی از مرغوب‌ترین انواع برنج باسماتی 2 سال در انبارهای مخصوص نگهداری می‌شوند تا عطر و طعمشان تکامل یابد! این فرآیند به “پیری برنج” معروف است.
ویژگی‌ها:
- دانه‌های بلند و باریک
- عطر و طعم متمایز
- پس از پخت دو تا سه برابر حجم پیدا می‌کند.
- عطر بادامی-پاپ کورنی (به دلیل ترکیب 2-استیل-1-پیرولین)
- طعم ملایم و کمی آجیلی
- چسبندگی کم نسبت به سایر برنج‌ها
بهترین کاربرد: چلو، بریانی هندی یا پاکستانی، پلوهای مخلوط
زمان پخت: 15-20 دقیقه
نسبت آب به برنج: 1.5 به 1
2. برنج یاسمن (Jasmine Rice)
برنج یاسمن که به “برنج تایلندی” نیز معروف است، یکی از محبوب‌ترین انواع برنج در جهان است که به دلیل عطر و طعم منحصر به فردش شناخته می‌شود. این برنج اصالتاً از تایلند می‌آید اما امروزه در کشورهای دیگری مانند ویتنام، کامبوج و آمریکا نیز کشت می‌شود. نوع مرغوب این نوع برنج در تایلند با عنوان Hom Mali شناخته می‌شود.
برنج جاسمین نوعی برنج معطر است که در انواع یاسمن سفید (معمولی)، یاسمن قهوه‌ای (سبوس‌دار، سالم‌تر)، یاسمن ارگانیک (بدون مواد شیمیایی)، یاسمن بنفش (حاوی آنتوسیانین) موجود است. بیشتر افراد از برنج جاسمین سفید استفاده می کنند، زیرا دانه های سفید خام این برنج ظاهری صیقلی، شفاف و براق دارند. اما برنج جاسمین قهوه ای نسبت به نوع سفید آن از نظر تغذیه ای غنی تر است.
برنج های سفید از جمله برنج جاسمین سفید، دارای ارزش تغذیه ای نسبتا یکسانی هستند. برنج جاسمین در مقایسه با دیگر برنج های سفید کمی کالری و چربی بیشتری دارد. اما این میزان به اندازه ای نیست که تاثیر قابل توجهی بر اهداف تغذیه ای فرد یا احساس سیری پس از صرف غذا داشته باشد. به دلیل مشابه بودن ارزش تغذیه ای برنج جاسمین سفید و دیگر برنج های سفید، هر کدام که برای شما از نظر طعم لذت بخش تر است را انتخاب کنید.
جاسمین پس از پخت، عطری خاص، بافت نرم و کرکی دارد. علت ویژگی های ذکر شده ناشی از ژن آروماتیک آمینو آلدئید برنج جاسمین است.
– منشاء: تایلند
ویژگی‌ها:
- دانه‌های بلند و نیمه‌شفاف
- عطر گل یاس
- پس از پخت کمی چسبنده
- رنگ سفید مایل به کهربایی در انواع مرغوب
- طعم ملایم و کمی شیرین
- بوی کمتر نسبت به برنج باسماتی
بهترین کاربرد: غذاهای تایلندی ( مانند: پاد تایلندی، کاری سبز، برنج شیرین تایلندی) ، دسرها یا همراه با غذاهای دریایی
زمان پخت: 12-15 دقیقه
نسبت آب به برنج: 1.25 به 1
3. برنج ایرانی (Persian Rice)
برنج ایرانی که به عنوان “برنج ایرانی” یا “برنج پاکستانی” نیز شناخته می‌شود، یکی از مرغوب‌ترین انواع برنج جهان است که به دلیل طعم منحصر به فرد، عطر دلپذیر و دانه‌های بلند و کشیده شهرت جهانی دارد. انواع برنج ایرانی معروف عبارتند از طارم(معطر، دانه بلند)، هاشمی (پرمحصول، دانه متوسط)، صدری (دانه کوتاه، مناسب کته)، فجر (مقاوم به آفات)، عنبربو ( طبع گرم). برنج ایرانی معمولا در استان‌های گیلان (رشت، صومعه سرا)، مازندران (بابل، آمل)، گلستان (گرگان، گنبد) کشت می‌شود.
ویژگی‌ها:
- دانه‌های کشیده
- چسبندگی کم و دانه‌دانه بودن
- عطر و طعم خاص و متفاوت
- مناسب برای چلو
- رنگ سفید مایل به کرم در انواع مرغوب
- بافت نرم و سبک پس از پخت
- عطر ملایم و طبیعی
- طعم لطیف و کمی شیرین
- جذب بالای روغن و زعفران
آیا می‌دانستید؟
برنج ایرانی طارم که در شمال ایران کشت می‌شود، به دلیل عطر و طعم بی‌نظیرش به “طلای سفید” معروف است و از گران‌ترین انواع برنج در جهان محسوب می‌شود!
بهترین کاربرد: چلوخورشت، چلو کباب، انواع پلوهای مجلسی ایرانی (مانند شیرین پلو، مرصع پلو)
زمان پخت: 30-40 دقیقه (با روش کته یا آبکش)
نسبت آب به برنج: 2 به 1
نوع عنبر بو به دلیل اینکه معمولا در جنوب ایران کشت می‌شود دارای طبع گرم تر و هضم راحت تری است.
4. برنج قهوه‌ای (Brown Rice)
برنج قهوه‌ای که به آن “برنج سبوس‌دار” یا “برنج کامل” نیز گفته می‌شود، نوعی برنج است که تنها پوسته خارجی غیرخوراکی آن جدا شده و لایه سبوس و جوانه مغذی آن حفظ می‌شود. این برنج به دلیل ارزش غذایی بالا و خواص سلامت‌بخش، مورد توجه ویژه متخصصان تغذیه قرار دارد.
مزایا:
– سبوس‌دار و پر فیبر
– ارزش غذایی بالا
– بافت جویدنی
– کنترل قند خون
– کاهش خطر بیماری‌های قلبی
– زمان پخت: 40-45 دقیقه
– نسبت آب به برنج: 2.5 به 1
معایب:
-زمان پخت طولانی‌تر از برنج سفید
– مقدار آب بیشتر نیاز دارد
– هضم سنگین‌تر برای برخی افراد
5. برنج سیاه (Black Rice)
برنج سیاه که با نام برنج بنفش یا برنج ممنوعه نیز شناخته می‌شود، یک برنج دانه متوسط است که اغلب در غذاهای آسیایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این برنج چشم‌نواز به دلیل ظاهر خام خود نامگذاری شده و دارای محتوای آنتوسیانین بالا و منبع خوبی از آنتی‌اکسیدان‌ها، آهن و ویتامین E است. برنج سیاه طعم آجیلی‌تر و بافت نرم‌تری دارد و آن را برای غذاهایی مانند فرنی و پودینگ ایده‌آل می‌کند. به دلیل کمیاب بودن، برنج سیاه می‌تواند گران باشد و معمولاً با برنج قهوه‌ای مخلوط می‌شود.
– نام دیگر: برنج ممنوعه
ویژگی‌ها:
– رنگ بنفش-سیاه
– سرشار از آنتی‌اکسیدان
– طعم آجیلی
– فواید سلامتی:
– ضد التهاب
– سلامت قلب
– زمان پخت: 30-35 دقیقه
– نسبت آب به برنج: 2 به 1
آیا می‌دانستید؟
برنج سیاه در چین باستان فقط برای امپراتوران قابل مصرف بود و به همین دلیل به “برنج ممنوعه” معروف شد!
6. برنج وحشی (Wild Rice)
برخلاف نامش، برنج وحشی در واقع یک نوع علف آبی از خانواده Zizania است که به دلیل دانه‌های خوراکی‌اش کشت می‌شود. این دانه‌های بلند و تیره رنگ، بومی آمریکای شمالی و برخی مناطق چین بوده و به عنوان گران‌ترین نوع برنج جهان شناخته می‌شود.
برنج وحشی و برنج سیاه گاهی با هم اشتباه گرفته می‌شوند اما برنج سیاه (برنج ممنوعه چینی) از خانواده Oryza sativa است و خصوصیات متفاوتی دارد.
ویژگی‌ها:
- دانه‌های بلند و تیره
- بافت جویدنی
- طعم خاکی و دودی
- منبع خوبی از ویتامین‌ها و مواد معدنی مانند ویتامین B6، فولات، منیزیم، فسفر و فیبر
- این نوع برنج ممکن است در برخی موارد با قارچ سمی ارگوت آلوده شود، که می‌تواند برای سلامتی انسان مضر باشد.
- برنج وحشی (Wild Rice) نیز مانند برنج معمولی ممکن است حاوی فلزات سنگین باشد.
- برنج وحشی معمولاً زمان بیشتری( نسبت به برنج معمولی) برای پخت نیاز دارد.
آیا می‌دانستید؟
سرخپوستان اوجیبوه (Ojibwe) به برنج وحشی، “مانونمین” (Manomin) می‌گویند که به معنای “توت مقدس” است و بخشی از فرهنگ و آیین‌های آنان محسوب می‌شود!
بهترین کاربرد: سالاد، سوپ
زمان پخت: 45-50 دقیقه
نسبت آب به برنج: 3 به 1
7. برنج آربوریو (Arborio Rice)
برنج آربوریو یک برنج دانه کوتاه سنتی ایتالیایی است که سرشار از نشاسته آمیلوپکتین است و به آن اجازه می‌دهد تا در مدت زمانی کم کاملا پخته شود. این برنج بیضی شکل و به رنگ سفید شیری است. آربوریو پس از پخت، بسیار نرم می‌شود و به همین دلیل به گزینه‌ای ترجیحی برای ریزوتو و آرانچینی (برنج سرخ‌شده) تبدیل می‌شود. این برنج علاوه بر غذاهای کلاسیک برنجی ایتالیایی، برای دسرهای برنجی غنی‌تر مانند پودینگ نیز عالی است.
– منشاء: ایتالیا
ویژگی‌ها:
– دانه‌های گرد و کوتاه
– محتوای نشاسته بالا
– بافت کرمی
– بهترین کاربرد: ریزوتو، پودینگ
– زمان پخت: 18-20 دقیقه
– نسبت آب به برنج: 3 به 1
8. برنج چسبنده (Sticky Rice)
برنج چسبناک که در غذاهای جنوب شرقی و شرق آسیا محبوب است، دانه‌ی کوتاهی دارد که به دلیل داشتن مقدار کم آمیلوز، پس از پخت، بافتی چسب مانند ایجاد می‌کند. این برنج که به عنوان برنج چسبناک نیز شناخته می‌شود، عمدتاً در صبحانه یا غذاهای شیرین خامه‌ای مانند پودینگ‌ها استفاده می‌شود. هنگام پخت برنج چسبناک، خیساندن آن برای مدت طولانی از قبل توصیه می‌شود، زیرا برنج می‌تواند آب کافی جذب کند و زمان بخارپز کردن را کاهش دهد. برنج چسبناک باید به جای جوشاندن، بخارپز شود، در غیر این صورت از هم می‌پاشد و توده‌هایی تشکیل می‌دهد که برای غذا خوردن مناسب نیستند.
نام دیگر: گلوتینوس
ویژگی‌ها:
- چسبندگی بالا
- طعم شیرین ملایم
بهترین کاربرد: دسرهای آسیایی، سوشی، کوفته برنجی
روش پخت: بخارپز
زمان پخت: 25-30 دقیقه
9. برنج قرمز (Red Rice)
برنج قرمز که به “برنج سرخ” یا “برنج تخمیرشده” نیز معروف است یکی از انواع برنج است که رنگدانه‌های قرمز طبیعی دارد. در واقع رنگ قرمز به دلیل وجود ماده‌ای به نام آنتوسیانین در سبوس این نوع برنج است. معمولا برنج قرمز به صورت ارگانیک کشت می‌شود. برنج قرمز یکی از مغذی‌ترین انواع برنج است که به دلیل رنگ جذاب، طعم خاص و فواید سلامتی فوق‌العاده در جهان محبوبیت پیدا کرده است.
ویژگی‌ها:
- رنگ قرمز مایل به قهوه‌ای پس از پخت
- سرشار از آنتوسیانین
- دانه‌های کوتاه یا متوسط با پوسته قرمز رنگ
- بافت جویدنی و کمی چسبنده
- عطر و طعم خاکی و آجیلی
فواید سلامتی:
- کاهش کلسترول ( به دلیل دارا بودن مقادیر بالای آنتوسیانین)
- سلامت گوارش ( به دلیل فیبر بالا مانع از نفخ می‌شود)
- درمان کم خونی به دلیل بالا بودن مقدار آهن در این نوع برنج
- کاهش وزن و لاغری ( به دلیل فیبر بالا و چربی صفر)
- کاهش دیابت و قند خون (به دلیل داشتن شاخص گلیسمی و کربوهیدرات پایین)
- جلوگیری از پوکی استخوان ( به دلیل بالا بودن مقادیر کلسیم و منیزیم)
زمان پخت: 35-40 دقیقه
نسبت آب به برنج: 2.25 به 1
خواص برنج قرمز در پیشگیری و کنترل مشکلاتی چون پوکی‌استخوان، کم‌خونی و افسردگی باعث می‌شود تا مصرف این نوع برنج به همه‌ی افراد خصوصا بانوان پیشنهاد شود.
10. برنج دانه‌کوتاه (Short Grain Rice)
برنج دانه‌کوتاه که به آن برنج ژاپنی یا برنج چسبناک نیز گفته می‌شود، نوعی برنج با دانه‌های تقریباً گرد و طولی کمتر از 5.2 میلی‌متر است. این برنج به دلیل محتوای آمیلوپکتین بالا (نوعی نشاسته) پس از پخت بافتی نرم و کمی چسبنده پیدا می‌کند.
ویژگی‌ها:
- دانه‌های گرد و کوتاه
- بافت نرم و چسبنده
بهترین کاربرد: سوشی، پودینگ
زمان پخت: 15-18 دقیقه
نسبت آب به برنج: 1.5 به 1
نکات طلایی برای پخت انواع برنج
مقدار شستشو: برنج‌های نشاسته‌دار (مثل آربوریو) را کمتر بشویید.
زمان خیساندن: برنج‌های دانه‌بلند را 30 دقیقه قبل بگذارید.
میزان حرارت: ابتدا زیاد، سپس ملایم کنید.
مقدار استراحت: 10 دقیقه بعد پخت درب قابلمه را بگذارید.
کدام نوع برنج را بیشتر دوست دارید؟ تجربیات خود را در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید. 😊
