نگهداری سگ و گربه در خانه: یک سنت ناسالم و نامتناسب با فرهنگ ایرانی
۱. مخالفت دین اسلام با نگهداری سگ در خانه
روایت اهل بیت(ع) در مورد نگهداری از سگ در خانه
- عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع): «قَالَ یُکْرَهُ أَنْ یَکُونَ فِی دَارِ الرَّجُلِ الْمُسْلِمِ الْکَلْبُ»؛ امام صادق علیه السلام فرمود: ناپسند است که در خانه مرد مسلمان سگ باشد. [وسائل الشیعه، ج ۱۱ ،ص۵۳۰.]
- امام صادق علیه السلام فرمودند: «در خانه ای که در آن سگ است، نماز مگذار مگر اینکه سگ صید باشد، و دربی به رویش بسته شود، در این صورت اشکالی ندارد» [من لا یحضره الفقیه، ج۱ ، ۲۴۶]
- رسول خدا صلوات الله فرمود: «همانا جبرئیل بر من وارد شد و گفت: ما ملائکه بر خانه ای که در آن سگ و مجسمه و ظرفی که در آن ادرار می کنند، وجود داشته باشد، داخل نمی شویم.» [الکافی، ج۳ ، ۳۹۳]
- زراره از امام صادق علیه السلام نقل می کند: «کسی سگی را نگهداری نمی کند مگر اینکه هر روز از عمل او کاسته می شود.» [بحار الأنوار الجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار، ج۶۲، ص۵۰]
- امیرمومنان علی(ع) فرموده‌اند: «خیری در نگهداری از سگ نیست، به جز سگ شکاری و سگ گلّه.» [وسائل الشیعه، ج ۱۱ ،ص۵۳۰.]
- امام صادق علیه السلام فرمود: «سگ شکاری را در خانه‌ات نگهداری مکن مگر اینکه بین تو و او دربی باشد.(محل زندگی او جدا باشد)» [بحار الأنوار الجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار، ج۶۲، ص ۵۳]
- در حدیثی از پیامبر (ص) آمده است: مَلَاکِیهٌ لَا تَدْخُلُ بَیْتًا فِیهِ کَلْبٌ (فرشتگان وارد خانه‌ای که در آن سگ باشد نمی‌شوند.) [بحارالانوار، ج ۶۲، ص ۶۵] .
- حضرت علی علیه السلام فرمودند: “از نگهداری سگ در خانه بپرهیزید.”
بر اساس روایات متعدد از پیامبر اکرم (ص) و ائمه معصومین (ع)، نگهداری سگ در خانه (جز برای موارد ضروری مانند نگهبانی یا شکار) نهی شده است. بنابراین اگر ما خود را محب اهل بیت(ع) می‌دانیم باید تلاش کنیم تا از راه و روش آنان نیز پیروی نماییم.
طهارت سگ از نظر فقهی مورد اختلاف است و بسیاری از مراجع تقلید، آن را نجس می‌دانند که این مسئله می‌تواند مشکلاتی در انجام فرایض دینی ایجاد کند.
بی شک نهی از نگهداری این حیوان در محیط زندگی و نهی از نزدیک شدن به آن، برای آلوده بودن آن و زمینه انتقال برخی از میکروب ها و نجس بودن آن از نظر حکم فقهی است. روشن است که حفظ و نظافت و بهداشت خود و محیط زندگی و پاکی بدن و لباس و ظروف و ابزار و وسایل خورد و خوراک از نظر تعالیم دینی اهمیت بسیاری دارد؛ ولی با این حال داشتن سگ آموزش دیده که از آن برای اهدافی مانند نگهبانی مزرعه، کارخانه و گله یا در شکار و جست و جوی اجناس قاچاق استفاده می شود، در صورتی که سه نکته یاد شده (نظافت، طهارت و بهداشت) درباره آن مراعات شود از نظر احکام اسلامی اشکال ندارد.
۲. تهدیدات بهداشتی و بیماری‌های مشترک
سگ و گربه می‌توانند ناقل بیماری‌های خطرناکی باشند که برخی از آن‌ها حتی کشنده هستند. از جمله:
- هاری: یک بیماری کشنده که از طریق گازگرفتگی منتقل می‌شود.
- توکسوپلاسموز: بیماری خطرناک برای زنان باردار که می‌تواند منجر به سقط جنین یا نقص‌های مادرزادی شود.
- کرم‌های انگلی: مانند اکینوکوکوس که کیست‌های خطرناکی در کبد و ریه انسان ایجاد می‌کند.
- حساسیت و آسم: مو و بزاق این حیوانات می‌تواند باعث تشدید آلرژی و مشکلات تنفسی شود.
با وجود ادعای طرفداران حیوانات خانگی مبنی بر “سلامت کامل” این حیوانات، واقعیت این است که بسیاری از بیماری‌ها در مراحل اولیه قابل تشخیص نیستند و می‌توانند به‌راحتی به انسان منتقل شوند.
۳. تأثیرات منفی روانی و اجتماعی
الف) جایگزینی حیوان به جای روابط انسانی
امروزه برخی افراد به‌جای تشکیل خانواده و تقویت روابط اجتماعی، ترجیح می‌دهند وقت و عواطف خود را صرف حیوانات کنند. این مسئله به‌ویژه در جوامع غربی به یک معضل تبدیل شده و باعث کاهش تمایل به ازدواج و فرزندآوری شده است.
ب) ترویج فرهنگ بی‌قیدی و بی‌غیرتی
در فرهنگ ایرانی-اسلامی، غیرت و حیا از ارزش‌های مهم است. اما برخی از صاحبان سگ‌ها، با بیرون بردن آن‌ها در معابر عمومی و پارک‌ها، باعث ایجاد مزاحمت برای دیگران می‌شوند. همچنین، رفتارهای غیرمتعارفی مانند بوسیدن حیوانات یا خوابیدن با آن‌ها، از نظر اخلاقی مورد پذیرش نیست.
نگهداری سگ و گربه در خانه، برخلاف تصور رایج، یک رفتار بی‌ضرر نیست. این عمل با موازین دینی، بهداشتی و فرهنگی ما در تضاد است و تبعات منفی زیادی برای فرد و جامعه دارد.
۴. اسراف و هزینه‌های غیرمنطقی
نگهداری از حیوانات خانگی هزینه‌های گزافی دارد: خرید غذای مخصوص، ویزیت دامپزشک، لوازم آرایشی و بهداشتی مخصوص حیوانات و غیره در حالی که بسیاری از مردم در تنگدستی زندگی می‌کنند، صرف این هزینه‌ها برای حیوانات، نوعی اسراف و بی‌توجهی به نیازهای واقعی جامعه است.
۵. تقلید کورکورانه از فرهنگ غرب
متأسفانه بسیاری از افراد، بدون تفکر، از سبک زندگی غربی تقلید می‌کنند. در حالی که در غرب نیز منتقدان زیادی نسبت به پدیده “انسان‌سازی از حیوانات” وجود دارد. ما باید تلاش کنیم به فرهنگ و ارزش‌های ایرانی خود پایبند باشیم، نه اینکه کورکورانه از هر مد غربی پیروی کنیم.
راهکارهای جایگزینِ اسلامی و منطقی برای علاقه‌مندان به حیوانات
اگر کسی به حیوانات علاقه دارد، نیازی نیست آن‌ها را وارد حریم خصوصی خانه کند. چرا که این کار، هم از نظر شرعی مشکل‌دار است و هم از لحاظ بهداشتی و اجتماعی تبعات منفی دارد. در عوض، می‌تواند از راه‌های جایگزینِ سالم و مفید استفاده کند که هم احساساتش را ارضا می‌کند، هم به جامعه و محیط زیست کمک می‌کند.
– پارک‌های حیوانات و پناهگاه‌های مجاز: می‌توانید با کمک مالی یا داوطلبانه به این مراکز، در نگهداری و درمان حیوانات آسیب‌دیده مشارکت کنید بدونِ آنکه آن‌ها را به خانه بیاورید.
– غذارسانی به حیوانات گرسنه در طبیعت: مثلاً در زمستان، برای پرندگان دانه بریزید یا در مناطق بیابانی، آب و غذای مناسب برای حیوانات وحشی فراهم کنید.
۲. جایگزین‌های مفید برای پر کردن اوقات فراغت
برخی افراد از روی تنهایی یا برای پر کردن خلأ عاطفی به سمت حیوانات خانگی می‌روند. اما راه‌های بهتری هم وجود دارد:
کسب مهارت‌های جدید (مثل یادگیری زبان، هنر، موسیقی یا ورزش)
مطالعه کتاب‌های مفید (داستانی، دینی، علمی، رمان‌های آموزنده)
مسافرت‌های گروهی و طبیعت‌گردی (به جای وقت گذرانی با سگ و گربه، می‌توان از دیدن مناظر طبیعی لذت برد.)
حضور در فعالیت‌های خیریه انسانی (مثل کمک به کودکان بی‌سرپرست یا بیمار، حضور در مراکز نگهداری سالمندان و غیره)
۳. پرورش حیواناتِ حلال و مفید
اگر کسی به نگهداری از حیوانات علاقه دارد، می‌تواند سراغ حیوانات حلال و مفید برود که هم از نظر شرعی مشکلی ندارند، هم به اقتصاد خانواده کمک می‌کنند:
- پرندگان زینتی حلال (مثل کبوتر، بلبل، قناری، طوطی، عروس هلندی، مینا)
- ماهی‌های آکواریومی (زیبا و کم‌هزینه)
- دام‌های کوچک (مثل گوسفند، بز یا مرغ محلی در روستاها)
۴. آموزشِ اصولِ صحیحِ رفتار با حیوانات از نگاه اسلام
اسلام با رحم به حیوانات مخالف نیست، بلکه به معنای واقعی حامی حقوق حیوانات است. آوردن حیوانات به خانه و جدا کردن آن ها از محیط اصلی زندگی‌شان و پوشاندن لباس به معنای حمایت از آنان نیست. در دین مبین اسلام اصولی برای رفتار با حیوانات بیان شده که برخی از آن ها عبارتند از:
- آزار نرساندن: پیامبر (ص) فرمودند: «زنی به خاطر گربه‌ای که در بند کرد و به آن آب و غذا نداد، وارد جهنم شد.» (صحیح بخاری)
- عدمِ اسراف: هزینه‌های غیرضروری برای حیوانات، در حالی که انسان‌های نیازمند وجود دارند، نادرست است.
- رعایت حریم‌ها: نباید حیوانات را در حدی وارد زندگی کرد که جای انسان‌ها را بگیرند یا باعث تضییع حقوق همسایه‌ها شوند.
۵. تقویت روحیه طبیعت‌دوستی به جای حیوان‌دوستی افراطی
به جای تمرکز بر یک حیوان خاص (مثل سگ و گربه)، می‌توان:
- درختکاری و حفظ محیط زیست کرد.
- به پاکسازی جنگل‌ها و رودخانه‌ها کمک نمود.
- از گونه‌های در حال انقراض حمایت کرد (مثل یوزپلنگ ایرانی).
نتیجه‌گیری
در سال‌های اخیر، شاهد افزایش چشمگیر نگهداری سگ و گربه در خانه‌های ایرانی بوده‌ایم. این پدیده، که بیشتر تحت تأثیر تبلیغات غربی و شبکه‌های اجتماعی رواج یافته، نه‌تنها با آموزه‌های دینی و فرهنگی ما در تضاد است، بلکه تبعات منفی بهداشتی، روانی و اجتماعی نیز به همراه دارد. چه خوب است به‌جای صرف انرژی و هزینه بر روی حیوانات، بهتر است روابط انسانی، کمک به نیازمندان و توجه به خانواده را در اولویت قرار دهیم.
نظر شما در مورد نگهداری سگ و گربه در خانه چیست؟
کدام یک از راهکارهای جایگزین عملی‌تر است؟ آیا پیشنهاد دیگری دارید؟ 🤔
